فعالیت های واحد
عنوان فعالیت 1: مشاوره تخصصی و هدایت روند راه اندازی و طراحی برنامه های درسی رشته های جدید
معرفی: مشاوره تخصصی و هدایت روند راه اندازی و طراحی برنامه های درسی رشته های جدید به دو صورت بر اساس «ارجاع» و «ورود فعال مرکز» از طریق بازوی علمی- اجرایی کمیته های برنامه ریزی درسی در دانشکده ها و بیمارستان ها انجام می شود. هدایت و نظارت بر فرایند تأسیس و راه اندازی برنامه های درسی دوره های پیشنهادی جدید از جمله فعالیت هایی است که در برهه های مختلف به عنوان یکی از فعالیت های محوری مطرح و به همین دلیل از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است. بررسی و تصویب بیش از 130 برنامه درسی در طی پانزده سال گذشته، به گونه ای مبین این موضوع بوده و حاکی از اقبال نسبی دانشکده ها به تصویب رشته های جدید می باشد. همین امر و در عین حال اهمیت طراحی مبتنی بر اصول علمی برنامه های درسی در سال های اخیر، زمینه ساز اندیشیدن به ساز و کاری پویا و سیاقی معین مشتمل بر مراحل مشخص در سطح دانشگاه بوده است. شیوه نامه راه اندازی و طراحی برنامه های درسی رشته های جدید در دانشگاه بر اساس همین اندیشه و با هدف همسان سازی و تحقق نظام مند این روند، در سال 1393 در این مرکز طراحی و در اسفند ماه همان سال، به تصویب شورای آموزشی دانشگاه رسید تا ضمن تبیین وظایف هر یک از عوامل درگیر در فرایند و تأکید بر سنجش دقیق نیاز در آغاز مسیر، به تولید محصولی منطبق با اصول علمی منجر شود. بررسی مستندات و برنامه های درسی مشابه در دانشگاه های معتبر جهان همچنین بررسی وضعیت موجود در حوزه مرتبط با دوره پیشنهادی در کشور و تبیین دلایل نیاز به راه اندازی و مشکلات ناشی از نبود رشته مورد نظر در کشور نیز به عنوان نتایج ارزشمند تحقق گام نیازسنجی قابل طرح است. چگونگی تحقق این مهم و علاوه بر آن طراحی منطبق با اصول علمی برنامه های درسی رشته های پیشنهادی، مواردی هستند که توسط این واحد بررسی شده و با ارایه بازخورد و خدمات مشاوره ای همراه و عجـیـن مـی گردد.
اهداف: طراحی برنامه های درسی رشته های پیشنهادی با توجه به شیوه نامه مصوب، چارچوب های وزارتی و رویکردهای نوین در برنامه ریزی درسی
فرایند: فرایند مورد نظر برای اجرای این برنامه به دو صورت بر اساس «ارجاع» و «ورود فعال مرکز» و مشتمل بر گام های زیر می باشد. الف) اجرای برنامه بر اساس «ارجاع»:
- بررسی مستندات ارایه شده و برنامه های درسی مشابه در دانشگاه های معتبر جهان و میزان انطباق آن با برنامه پیشنهادی از لحاظ مقطع رشته و تمامی عناصر برنامه درسی
- بررسی رعایت اصول علمی طراحی عناصر برنامه درسی
- ارایه بازخورد و مشاوره تخصصی به طراح برنامه درسی
- ارسال برنامه درسی کامل شده با نظر موافق به مدیریت مرتبط در معاونت آموزشی دانشگاه
ب) اجرای برنامه به صورت «ورود فعال مرکز»: تفاوت فرایند مرتبط با این نوع رویکرد به این فعالیت، در گام آغازین آن خواهد بود. گامی که به صورت ورود فعال مرکز و شناسایی نیازها و شکاف ها برای طراحی برنامه های درسی رشته های جدید از طریق بازوی علمی- اجرایی کمیته های برنامه ریزی درسی در دانشکده ها و بیمارستان ها، محقق خواهد شد. سایر گام های این فرایند مشابه اجرای برنامه بر اساس «ارجاع» می باشد.
عنوان فعالیت 2: نظارت بر روند تدوین و بازنگری طرح دوره/طرح درس های رشته مقاطع دایر در دانشگاه در چارچوب آیین نامه مصوب
معرفی: نظارت و پایش وضعیت موجود شقوق مختلف برنامه های درسی از سطح کلان و برنامه درسی کشوری تا سطوح خرد و لایه های مرتبط با طرح دوره ها و طرح دروس، به عنوان اهم وظایف این واحد، شناخته شده و همین امر موجب طراحی برنامه ای دقیق با دیدی همه جانبه نگر و کلان با عنوان «مگاپلن سامان دهی طرح دوره های رشته مقاطع دایر در دانشگاه علوم پزشکی تهران» گردید تا ضمن آینده نگری با ملحوظ نمودن پیامدها و به معنایی غایت تمامی تلاش های مرتبط با این عرصه و توضیح متدولوژی کلان طرح، اقدامات عملی مرتبط را نیز تعیین نماید. یکی از گام های مهم مصرح در این مگاپلن، «بررسی وضعیت موجود طرح دوره ها در تمامی گروه های آموزشی دانشگاه» است که موجب نضج و شکل گیری پیمایشی با همین عنوان گردید. این پیمایش در زمستان سال 1394 با اجرای بخش اول فاز اجرایی، آغاز شده و در زمستان سال 1395 خاتمه یافت. یافته های حاصل از این پژوهش همچنین تحلیل محتوای طرح دوره ها، حاکی از ضرورت طراحی و تدوین نظامی به منظور سامان دهی وضعیت طرح دوره ها در سطح دانشگاه بود؛ به همین منظور طراحی، تصویب و ابلاغ «آیین نامه تدوین و بازنگری طرح دوره های رشته مقاطع دایر در دانشگاه»، یکی دیگر از اقدامات پیش بینی شده در مگاپلن مزبور می باشد. در حال حاضر، بخش عمده ای از اهداف اختصاصی این طرح و به تبع آن، اقدامات عملی پیش بینی شده اعم از بررسی وضعیت موجود طرح دوره ها در دانشگاه در قالب پژوهشی با همین مضمون، انتشار نتایج پژوهش، تصویب و ابلاغ آیین نامه مرتبط، شکل گیری کمیته های برنامه ریزی درسی و تدوین برنامه عملیاتی دانشکده ها محقق شده است.
اهداف:
- نظارت و هدایت روند اجرای شیوه نامه مصوب «تدوین و بازنگری طرح دوره های رشته مقاطع دایر در دانشگاه»
- حصول اطمینان از طراحی طرح دوره های تمامی رشته مقاطع دایر در دانشگاه
- حصول اطمینان از به کارگیری اصول و مبانی علمی و روزامد در تدوین و بازنگری طرح دوره ها
- رصد روند اجرای آیین نامه و فعالیت های کمیته های برنامه ریزی درسی در سطح دانشکده ها
فرایند: فرایند مورد نظر برای اجرای این برنامه با عنایت به آیین نامه مصوب مرتبط و مشتمل بر گام های زیر می باشد:
- برگزاری نشست های ادواری مشترک با کمیته های برنامه ریزی درسی و انتقال خط مشی های مصوب، تبادل نظرات و تجربیات و رصد وضعیت موجود
- تدوین و ارسال برنامه های عملیاتی یک ساله کمیته های برنامه ریزی درسی دانشکده ها
- طراحی و ارایه چارچوب گزارش سالانه روند اجرایی سازی آیین نامه به دفاتر توسعه آموزش
- دریافت، بررسی و بازخورد به گزارش‌های اجرای آیین نامه توسط دانشکده‌ها
- بررسی ادواری و رندم رعایت اصول علمی در طراحی عناصر طرح دوره در گروه های آموزشی و ارایه بازخورد مناسب و مشاوره تخصصی به صورت فعال
عنوان فعالیت 3: پیاده سازی شیوه نامه مصوب «تدوین و بازنگری برنامه های درسی: مدیریت و حمایت فرایند برنامه ریزی درسی»
معرفی:
مدیریت و حمایت فرایند برنامه ریزی درسی، از اهمیت خاصی برخوردار بوده و تحقق صحیح آن مستلزم همکاری و تعامل نهادهای متعدد از سطح خرد تا کلان است. وجود معضل در برنامه های درسی در حال اجرا و نیاز به توجه به مقوله های «نیازسنجی در برنامه درسی» و «تدوین و بازنگری برنامه های درسی»، اهمیت پیاده سازی شیوه نامه مرتبط را بیش از پیش، آشکار می سازد. به طور کلی، وجود ساختار مدیریتی مناسب، هماهنگی و کار گروهی خوب میان اعضا و عوامل درگیر در برنامه اعم از اعضای کمیته های برنامه ریزی درسی، اعضای هیأت علمی، دانشجویان و ... همچنین ارائه تسهیلات فنی، می تواند در جهت مدیریت و نظارت کارا و اثربخش برنامه های درسی مفید باشد.
اهداف:
- انسجام و وحدت رویه در طراحی، اجرا و ارزشیابی سطوح مختلف برنامه های درسی در سطح دانشگاه
- ایجاد کانال ارتباطی میان اعضای هیأت علمی، گروه های آموزشی و معاونت اموزشی دانشگاه و متعاقب آن دبیرخانه های مرتبط در وزارت متبوع به منظور ارایه پیشنهادات اصلاحی جهت ارتقای برنامه های درسی در حال اجرا
- هدایت و حمایت فنی دانشکده‌ها و گروه‌های آموزشی در عرصه برنامه ریزی درسی
- طراحی برنامه درسی رشته های جدید بر مبنای پاسخگویی به نیازهای موجود در جامعه و فراگیران
- بازنگری اجزای برنامه های درسی در چارچوب اختیارات دانشگاه
- ارایه پیشنهادات اصلاحی در خصوص برنامه های درسی در حال اجرا در صورتی که بر مبنای یافته های ارزشیابی برنامه درسی، تغییرات گسترده تر از حیطه اختیارات دانشگاه ها، مورد نیاز باشد.
- طرح مشکلات و چالش های موجود با اساتید و متخصصان حوزه برنامه ریزی درسی به منظور دستیابی به بهترین راهکارهای رفع چالش ها و ارتقای وضعیت موجود
فرایند:
به منظور پیاده سازی این شیوه نامه، مراحل به شرح ذیل توسط مرکز مطالعات و توسعه آموزش دانشگاه و دانشکده ها دنبال خواهد شد:
- اجرای روند راه اندازی و طراحی برنامه های درسی رشته های جدید در قالب ساز و کار مصرح در این شیوه نامه توسط تمامی مبادی ذیربط
- بازنگری برنامه های درسی کشوری در حال اجرا بر مبنای ادله کافی، نتایج نیازسنجی های انجام شده و مستندات و یافته های ارزشیابی برنامه
- توانمندسازی آموزشی و حمایت:
3-1. طراحی و برگزاری دوره های توانمندسازی آموزشی ویژه مدیران و مسؤولان حوزه آموزش و سایر اعضای هیات علمی توسط مرکز مطالعات و در حوزه های تخصصی و به روز مرتبط با برنامه ریزی درسی
3-2. ارایه مشاوره تخصصی به اعضای هیأت علمی متقاضی به دو شیوه «در قالب برنامه منظم مدون و تکمیل فرم مشاوره فردی و یا گروهی» و «راه اندازی کلینیک مشاوره»
3-3. طراحی و تدوین راهنماهای آموزشی و ارایه در وبسایت مرکز مطالعات
3-4. تدوین و ارایه پیشنهاد ساز وکارهای تشویقی ویژه اعضای هیأت علمی دست اندر کار در این حوزه به معاونت آموزشی دانشگاه
- نظارت و پایش
4-1. برگزاری نشست های تخصصی ادواری با دفاتر توسعه آموزش و کمیته های برنامه ریزی درسی هر یک از دانشکده ها به طور جداگانه به منظور رصد وضعیت موجود برنامه های درسی به لحاظ طراحی و چالش های مربوط به اجرای برنامه ها
4-2. بررسی گزارش های سالانه دریافتی از دانشکده ها در خصوص فعالیت های مرتبط با حوزه برنامه ریزی درسی (تدوین و بازنگری سطوح مختلف برنامه های درسی) و ارائه بازخورد مکتوب و راهکارهایی جهت بهبود رویه موجود
4-3. ارزیابی روند اجرای شیوه نامه با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه با مسؤولان ذیربط
4-4. ارسال گزارش تحلیلی سالانه در خصوص چگونگی پیاده سازی این برنامه به معاونت آموزشی دانشگاه
عنوان فعالیت 4: برگزاری نشست های ادواری مشترک واحد برنامه ریزی آموزشی با کمیته های برنامه ریزی درسی دانشکده ها
معرفی: بر طبق شیوه نامه مصوب «تدوین و بازنگری طرح دوره های رشته مقاطع دایر در دانشگاه»، کمیته های برنامه ریزی درسی دانشکده ها به عنوان زیرمجموعه ای از دفاتر توسعه آموزش، مسؤولیت نظارت و پیگیری روند طراحی و بازنگری کلیه شقوق برنامه درسی به ویژه طرح دوره و طرح درس را در دانشکده مربوط، بر عهده دارند. واحد برنامه ریزی آموزشی مرکز مطالعات و توسعه آموزش دانشگاه، با برگزاری جلسات ادواری مشترک با کمیته های برنامه ریزی درسی، ضمن رصد روند صورت پذیرفته و چالش های موجود، به منظور رفع ابهام های احتمالی، در صورت لزوم به ارایه مشاوره های تخصصی، مبادرت ورزیده و یا در صورت وجود نیاز به آموزش در هر یک از محورهای تخصصی حوزه برنامه ریزی درسی، با برگزاری دوره های آموزشی مرتبط، در جهت رفع شکاف های موجود، تلاش می نماید. همچنین با برگزاری این نشست ها، ضمن کشف شکاف ها و موانع موجود، بستری مناسب برای تبادل تجارب میان دانشکده ای و انجام پژوهش های مشترک در حوزه برنامه ریزی درسی، فراهم می گردد.
اهداف:
- ایجاد بستری مناسب برای تبادل تجارب میان دانشکده ای و کشف شکاف ها و موانع موجود در حوزه برنامه ریزی درسی در سطح دانشگاه
- انجام پروژه های پژوهشی مشترک در حوزه برنامه ریزی درسی
- مشارکت ساختارمند و فعال کمیته های برنامه ریزی درسی در امر طراحی و بازنگری برنامه های درسی بر اساس رویکردهای نوین در این عرصه
فرایند: دعوت از اعضای کمیته های برنامه ریزی درسی دانشکده ها به صورت ادواری و بر اساس برنامه زمان بندی از قبل پیش بینی شده، صورت می پذیرد.
عنوان فعالیت 5: برنامه ریزی و اجرای پروژه های توسعه ای و پژوهشی در حوزه برنامه ریزی درسی به منظور روزامدسازی و اطمینان از به کارگیری اصول و مبانی علمی
معرفی: در سال های اخیر، پروژه های پژوهشی مهمی در واحد برنامه ریزی آموزشی، اجرا شده است. عناوین پژوهش های مهم انجام شده در سال های اخیر شامل بررسی وضعیت موجود طرح دوره های رشته مقاطع دایر در گروه های آموزشی دانشگاه، بررسی شکاف ها و نیازها در برنامه درسی دوره کارشناسی پرستاری، و طراحی الگوی برنامه درسی مبتنی بر توانمندی برای دوره کارشناسی پرستاری می باشد.
اهداف: دستیابی به یافته های جدید پژوهشی در حوزه برنامه ریزی درسی به عنوان مبنایی متقن برای ارتقای کیفیت فرایند برنامه ریزی درسی در دانشگاه
فرایند: فرایند مورد نظر برای اجرای این برنامه مشتمل بر گام های زیر می باشد:
- انجام پروژه های توسعه ای و پژوهشی مشترک با دفاتر توسعه آموزش بر مبنای شکاف ها و چالش های محیطی موجود در حوزه برنامه ریزی درسی در هر یک از این مبادی
- مطالعه کیفی در خصوص چرایی و چگونگی بازنگری برنامه های درسی و ارایه گزارش مربوطه به معاون محترم آموزشی دانشگاه
عنوان فعالیت 6: توانمندسازی اعضای هیات علمی و گروه‌های آموزشی در حوزه برنامه ریزی درسی
معرفی: با عنایت به استانداردهای اعتباربخشی عرصه برنامه ریزی درسی مراکز مطالعات و توسعه آموزش دانشگاه در سطح کشور، فعالیت های مرتبط با توانمندسازی اعضای هیأت علمی در حوزه برنامه ریزی درسی، از جمله وظایف واحد برنامه ریزی آموزشی بوده و به عنوان ضرورتی اجتناب ناپذیر مطرح میباشد. واحد برنامه ریزی آموزشی با اتخاذ رویکردی نظام مند و نظارت بر انجام پروژه های نیازسنجی با همکاری دفاتر توسعه آموزش و کمیته های برنامه ریزی درسی، ضمن برآورد نیاز آموزشی در عرصه برنامه ریزی درسی، نسبت به طراحی، اطلاع رسانی گسترده و برگزاری کارگاه ها و دوره های آموزشی مرتبط با تدوین، بازنگری و ارزشیابی برنامه های درسی، اقدام می نماید. همچنین واحد برنامه ریزی آموزشی مرکز مطالعات و توسعه آموزش دانشگاه موظف است با استفاده از ساز و کارهای مختلف، در جهت هدایت و حمایت فنی دانشکده ها و گروه های آموزشی در مسیر تدوین، بازنگری و ارزشیابی برنامه های درسی، به طور فعال ایفای نقش نماید.
اهداف:
- هدایت و حمایت فنی دانشکده ها و گروه های آموزشی
- ارتقای سطح آگاهی و توانمندی مرتبط با حوزه برنامه ریزی درسی اعضای هیأت علمی و سایر دست اندرکاران این حوزه در دفاتر توسعه آموزش دانشکده ها و بیمارستان ها
فرایند: فرایند مورد نظر برای اجرای این برنامه مشتمل بر گام های زیر می باشد:
- انجام پروژه های نیازسنجی با همکاری دفاتر توسعه آموزش و کمیته های برنامه ریزی درسی به منظور برآورد نیاز آموزشی در عرصه برنامه ریزی درسی در سطح دانشگاه
- طراحی و برگزاری کارگاه ها و دوره های کوتاه مدت آموزشی بر مبنای نتایج نیازسنجی
- طراحی و تدوین راهنماها و تولید فیلم های کوتاه آموزشی در حوزه برنامه ریزی درسی
- ارایه مشاوره تخصصی به اعضای هیأت علمی متقاضی تدوین و بازنگری سطوح مختلف برنامه های درسی در قالب برنامه منظم مدون و تکمیل فرم مشاوره فردی و یا گروهی
عنوان فعالیت 7: تدوین نظام جامع نیازسنجی آموزشی با هدف استفاده از نتایج آنها در تدوین یا بازنگری برنامه های آموزشی
معرفی: نیازسنجی های جامع آموزشی عمدتاً به صورت پروژه هایی تعریف می شوند که از اجزای مختلف تشکیل شده و به صورت هدفمند روش ها و ابزارهای خاصی را به کار می گیرند. پراکندگی منابع نیازسنجی آموزشی از یک طرف، و وجود معایب و مزایای متفاوت برای هر یک از الگوها و فنون نیازسنجی از طرف دیگر باعث شده است که انتخاب یک نظام نیازسنجی مناسب، دقیق و معتبر را دشوار سازد. بنابراین پیروی از یک چارچوب مشخص در پروژه های نیازسنجی می تواند سبب تسهیل فرایندها و افزایش اعتبار و دقت آن شود و پاسخگویی نظام آموزشی را در شرایط کنونی بهبود بخشد.
اهداف:
- تدوین و استقرار نظام جامع نیازسنجی آموزشی در تدوین و بازنگری برنامه های آموزشی در دانشگاه به منظور حمایت و انجام مطالعات نیازسنجی آموزشی نظام مند و استفاده از نتایج آنها در تدوین یا بازنگری برنامه های آموزشی
- تدوین یک دستور العمل و یک راهنمای نیازسنجی با هدف استفاده در تدوین و بازنگری برنامه های آموزشی
- حمایت و بسترسازی انجام پروژه های نیازسنجی با بهره مندی از روش های مختلف اعم از برگزاری دوره های توانمندسازی، پکیج های آموزشی و مشاوره
فرایند:
به طور کلی، این برنامه در قالب گام های زیر انجام خواهد شد:
- تحلیل وضعیت موجود نیازسنجی برنامه های آموزشی در سطح دانشگاه
- مرور متون در پایگاه های اطلاعاتی در زمینه نیازسنجی آموزشی
- تشکیل جلسه گروه متمرکز با صاحب نظران
- تدوین پیش نویس دستورالعمل نیازسنجی برنامه های آموزشی با استفاده از نتایج مستخرج از مراحل قبل
- بررسی و تحلیل پیش نویس دستورالعمل نیازسنجی برنامه های آموزشی توسط صاحب نظران
- نظرخواهی از ذی نفعان در خصوص دستورالعمل نیازسنجی برنامه های آموزشی
- اعمال تغییرات پیشنهادی در دستورالعمل و نهایی سازی آن جهت طرح در شورای آموزشی دانشگاه
- تصویب و ابلاغ دستورالعمل نیازسنجی برنامه های آموزشی به انضمام راهنمای نیازسنجی با هدف استفاده از نتایج آنها در تدوین یا بازنگری برنامه های آموزشی